ATİNA OKULU
 |
İtalyan ressam ve mimar, Raffaello Sanzio tarafından tuvale aktarılan Atina Okulu freski Vatikan Müzeleri'de yer alan Papalık Odaları’ndan ‘Stanza della Segnatura’nın bir duvarını kaplar. Resim, Rönesans’ın temel aldığı Klasik Yunan medeniyetinin en ünlü filozof ve bilim insanlarını bir araya toplar.
1-2) Merkezde Yunan Felsefesinin temelini oluşturan Platon ve Aristoteles yer alır. Platon, Aristoteles’in öğretmenidir. Platon’un elinde eseri Timaeus, Aristoteles’in elinde eseri Ethics vardır.
*Platon, görünemeyen, teorik olanla ilgilenir ve resimde de bilginin kaynağı olarak gökleri gösterir. Platon iki evren ayrımı yapar. Bir yanda başlangıçsız, sonsuz ve mükemmel olan bir idealar evreni, öte yanda, ölümlü, mükemmel olmayan, nesneler evreni. İnsan bedeni ile gölgeler evreninde bulunmasına rağmen, ruhu bir zamanlar idealar evreninde bulunmuş olduğu için, idealar evrenindeki gerçekler hakkında, kesin olmayan fikirlere sahip olmaktadır. Platon’a ona göre bilgi, ruh için sadece bir “hatırlama”dır. Bu doğuştan bilgi veya ruhun hatırlayışı konusu Platon’a göre yaşam öncesi bir hayatın varlığı, dolayısıyla ruhun ölmezliği konusunda önemli bir kanıttır.
*Görünen, fiziksel ve gerçek ile ilgilenen Aristoteles ise yere dönük eli ile bilginin tüm kaynağı olarak yeryüzünü gösterir. Aristoteles'e göre varlıkların bir özü bir de formu vardır. Form Platon'un idea dediği şeydir. Aristoteles ideaların varlığını kabul eder. Ancak, ideaları başka bir evrende değil, nesnelerin içindeki öz ile beraber olduğunu düşünür. Ona göre insanın doğuştan getirdiği bilgileri yoktur. Ama duyu organları aracılığı ile elde ettiği verileri işleme ve tümel kavramları oluşturma yeteneği vardır. Aristoteles'e göre bilgi edinme yetisi akıldır. Bilginin malzemesini edilgen akıl yani duyular verir, onu biçimlendiren ise etkin akıldır. İnsan aklında doğuştan getirdiği bazı temel kalıplar vardır. İşte bu kalıplar ile insan bilgiyi biçimlendirir, genel kavramları ortaya çıkarır. Aristoteles tümel örneklerle tümdengelim yöntemini ortaya koyar ve klasik mantığın kurucusudur.
3) Sokrates'in bilgi felsefesinde önemli yeri vardır çünkü düşünceleri rasyonalizm akımının temelini oluşturur. Sokrates’e göre öğretmenin görevi yeni bir şey öğrenmek değil insanın aklında saklı olan bilgileri doğurtmaktır. Sokrates’in yöntemi ile konuşarak akıldaki bilgilerin ortaya çıkması amaçlanır. Bu yönteme diyalektik ya da bilgiyi doğurtma adı verilir. Ona göre erdem bilgidir. Erdem her insanda vardır ve bu akılla ortaya cıkmalıdır.
4)Resmin sağ alt kısmında yer alan figür Pisagor’u temsil etmektedir. Elindeki deftere yazmakta olan Pisagor’un hemen önünde yer alan küçük tabloda ise Pisagor’un müzik ve matematik üzerine teorilerini görebiliriz. Pisagor her şeyin matematikle ilgili olduğunu, sayıların mutlak gerçek olduğunu, matematik aracılığıyla her şeyin tahmin edilebileceğini ve ölçülebileceğini söyler. Toplumu bir vücuda benzetir. Bu konuda insan yapısının 3 ana parça olduğunu belirtir: Akıl (bilgelik), ruh (cesaret) ve maddi ihtiyaçlardır. Toplum da böyledir; akıllı kişiler toplumu idare etmeli, cesaretli kişiler asker olmalı, toplumun maddi ihtiyaçlarını ise üretim yapan halk karşılamalıdır. Toplumda adaletin gerçekleşmesi için, bu sınıfların kendi arasında değil kendi içinde eşitliği olmalıdır. Pisagor'a göre, ruhlar bu dünyada iyi eylemlerde bulunup erdemli olmak için çabalarlarsa sonraki hayatlarında bir üst sınıfa uygun karakterli ve yetenekli bir şekilde doğacaklardır.
*Platon, görünemeyen, teorik olanla ilgilenir ve resimde de bilginin kaynağı olarak gökleri gösterir. Platon iki evren ayrımı yapar. Bir yanda başlangıçsız, sonsuz ve mükemmel olan bir idealar evreni, öte yanda, ölümlü, mükemmel olmayan, nesneler evreni. İnsan bedeni ile gölgeler evreninde bulunmasına rağmen, ruhu bir zamanlar idealar evreninde bulunmuş olduğu için, idealar evrenindeki gerçekler hakkında, kesin olmayan fikirlere sahip olmaktadır. Platon’a ona göre bilgi, ruh için sadece bir “hatırlama”dır. Bu doğuştan bilgi veya ruhun hatırlayışı konusu Platon’a göre yaşam öncesi bir hayatın varlığı, dolayısıyla ruhun ölmezliği konusunda önemli bir kanıttır.
*Görünen, fiziksel ve gerçek ile ilgilenen Aristoteles ise yere dönük eli ile bilginin tüm kaynağı olarak yeryüzünü gösterir. Aristoteles'e göre varlıkların bir özü bir de formu vardır. Form Platon'un idea dediği şeydir. Aristoteles ideaların varlığını kabul eder. Ancak, ideaları başka bir evrende değil, nesnelerin içindeki öz ile beraber olduğunu düşünür. Ona göre insanın doğuştan getirdiği bilgileri yoktur. Ama duyu organları aracılığı ile elde ettiği verileri işleme ve tümel kavramları oluşturma yeteneği vardır. Aristoteles'e göre bilgi edinme yetisi akıldır. Bilginin malzemesini edilgen akıl yani duyular verir, onu biçimlendiren ise etkin akıldır. İnsan aklında doğuştan getirdiği bazı temel kalıplar vardır. İşte bu kalıplar ile insan bilgiyi biçimlendirir, genel kavramları ortaya çıkarır. Aristoteles tümel örneklerle tümdengelim yöntemini ortaya koyar ve klasik mantığın kurucusudur.
3) Sokrates'in bilgi felsefesinde önemli yeri vardır çünkü düşünceleri rasyonalizm akımının temelini oluşturur. Sokrates’e göre öğretmenin görevi yeni bir şey öğrenmek değil insanın aklında saklı olan bilgileri doğurtmaktır. Sokrates’in yöntemi ile konuşarak akıldaki bilgilerin ortaya çıkması amaçlanır. Bu yönteme diyalektik ya da bilgiyi doğurtma adı verilir. Ona göre erdem bilgidir. Erdem her insanda vardır ve bu akılla ortaya cıkmalıdır.
4)Resmin sağ alt kısmında yer alan figür Pisagor’u temsil etmektedir. Elindeki deftere yazmakta olan Pisagor’un hemen önünde yer alan küçük tabloda ise Pisagor’un müzik ve matematik üzerine teorilerini görebiliriz. Pisagor her şeyin matematikle ilgili olduğunu, sayıların mutlak gerçek olduğunu, matematik aracılığıyla her şeyin tahmin edilebileceğini ve ölçülebileceğini söyler. Toplumu bir vücuda benzetir. Bu konuda insan yapısının 3 ana parça olduğunu belirtir: Akıl (bilgelik), ruh (cesaret) ve maddi ihtiyaçlardır. Toplum da böyledir; akıllı kişiler toplumu idare etmeli, cesaretli kişiler asker olmalı, toplumun maddi ihtiyaçlarını ise üretim yapan halk karşılamalıdır. Toplumda adaletin gerçekleşmesi için, bu sınıfların kendi arasında değil kendi içinde eşitliği olmalıdır. Pisagor'a göre, ruhlar bu dünyada iyi eylemlerde bulunup erdemli olmak için çabalarlarsa sonraki hayatlarında bir üst sınıfa uygun karakterli ve yetenekli bir şekilde doğacaklardır.
5) Merdivenlerin hemen ucunda masasına dayanmış, düşünen adam ilk çağ filozofu Heraklitos’tur. Heraklitos'a göre iyi, kötü; doğru, yanlış; adalet, adaletsizlik göreceli kavramlardır. İyiliğin varolması için kötülüğün, ışığın varolması için karanlığın, tokluğun varolması için açlığın olması gereklidir. Heraklitos'un düşüncesi varlıkların meydana gelişinin ancak birbirlerine zıt olan ve bundan ötürü birbirlerini devam ettiren zıtların çatışmasına bağlı olmasıdır. "Bir nehirde iki kez yıkanılmaz." sözü hayatın bir değişim olduğunu ve her şeyin değiştiğini ifade eder.
6)Merdivenlerde gelişigüzel oturan kişi Diyojen'dir. Kinik felsefenin simgesi olan Diyojen'e göre mutluluğa ancak erdemle ulaşılır ve bu erdemin de dünyevi hazları yadsımakla mümkün olabilir.
6)Merdivenlerde gelişigüzel oturan kişi Diyojen'dir. Kinik felsefenin simgesi olan Diyojen'e göre mutluluğa ancak erdemle ulaşılır ve bu erdemin de dünyevi hazları yadsımakla mümkün olabilir.
7) Öklid çevresindeki öğrencilerle, yerdeki tablo üzerine çizilmiş bir şekil üzerinde çalışmaktadır. Thales ve Pisagor'un geniş matematik kültürünü ve bu matematikçilerin oluşturduğu matematiğin özlerini çıkarıp, sistemli bir hale getiren Öklid'dir.
*Gezegenlerin hareketleri konusunda teoriler üreten Batlamyus'un elinde bir yerküre , Zerdüşt’ün elinde ise bir gökküre vardır.
8) Zerdüşt insanı gerçek (asha) ile yalan (druj) arasında ruhsal mücadele veren bir varlık olarak görür. Buna göre insanlığın diğer bütün yaratılanlar gibi tek amacı doğruluğu muhafaza edip ayakta tutmaktır. Bu amaca hayatın içinde aktif bir rol alarak ve yapıcı düşünce ve fikirlerle ulaşılabilir.
9) Batlamyus ise gökbilimci, matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur.
10-11) Protogenes ve Apelles ressamdır.
8) Zerdüşt insanı gerçek (asha) ile yalan (druj) arasında ruhsal mücadele veren bir varlık olarak görür. Buna göre insanlığın diğer bütün yaratılanlar gibi tek amacı doğruluğu muhafaza edip ayakta tutmaktır. Bu amaca hayatın içinde aktif bir rol alarak ve yapıcı düşünce ve fikirlerle ulaşılabilir.
9) Batlamyus ise gökbilimci, matematikçi, coğrafyacı ve astronomdur.
10-11) Protogenes ve Apelles ressamdır.
12) Plotinus’a göre evren ve insan, Tanrı’dan gelmiştir ve Tanrı’ya dönmektedir. Plotinos’un töresine göre insanları Tanrı’ya götürecek yolun üç çeşidi vardır: Sanat, sevgi, felsefe. İnsan ancak bu geçitlerden geçerek ya da bu basamaklardan çıkarak Tanrı’ya ulaşabilir.
13) Aeschines Sokrates'in hocası ve zamanın en özgür kadınıdır.
14) Antisthenes'e göre önemli olan erdemdir ve erdemde bilgelikle elde edilebilen kendine yeterlilik durumudur. İnsan her tür gereksinimden kendini kurtararak, yalnızca kendi kendine dayanarak var olabilmelidir, özgürlük bu anlamda gereksinimlerden kurtulmak, toplumsal bağları aşabilmektir. Antisthenes'in felsefi düşünceleri bu anlamda uygarlık değerlerinin eleştirisini ve yadsınmasını içerir. Kinik felsefesinin önemli isimlerindendir.
15) Büyük İskender
16) Citium’un Zenosu
17) Metaryalist olan Epicurus'a göre insan, tabiatı gereği acıdan, üzüntüden, kaygıdan kaçıp neşe ve haz peşinde koşar. Bu yüzden bireyin temel amacı da mutluluk ve hazza ulaşmaktır. Fakat bu mutluluk ve haz materyalist özellikler taşır; maddi hazlar önemlidir. Bununla birlikte insan dinsel kaygı ve sınırlamalardan uzak durmalıdır. İnsanın, erdemli ve dingin bir hayata ulaşabilmesi için korkularından arınması gerektiğini, bu yüzden de korkutucu ve asılsız bilgiden (dinden) kaçınıp, sarsılmaz olan hakiki bilgiye (materyalizme) erişmek gerektiğini söyler.
18) Anaksimandros'a göre arkhe nicelik olarak sınırsız, nitelik olarak ise belirsizdir. Her şey ilki ve sonu olmayan bir tözden meydana gelir. Bu töz aperion'dur. Ana töz diğer tözlere ve onlar da birbirine dönüşür. Karşıt kavramları oluşturan da aperiondur. Aslında su ve ateş aynı töze sahip farklı varlıklardır.
19) Averroes
20) Hypathia, matematik ve astronomi profesörü olan bir kadındır.
21) Parmenides evrende değişen hiçbir şey yoktur, gerceklik yani varlık, mutlak anlamda birdir, kalıcıdır, onda hareket ve değişme yoktur der. Yalnızca var olan düşünülebilir ve düşünülen her şey vardır. Parmenides’e göre değişim ve çokluk sadece duyuların bir yanıltmacasıdır.
13) Aeschines Sokrates'in hocası ve zamanın en özgür kadınıdır.
14) Antisthenes'e göre önemli olan erdemdir ve erdemde bilgelikle elde edilebilen kendine yeterlilik durumudur. İnsan her tür gereksinimden kendini kurtararak, yalnızca kendi kendine dayanarak var olabilmelidir, özgürlük bu anlamda gereksinimlerden kurtulmak, toplumsal bağları aşabilmektir. Antisthenes'in felsefi düşünceleri bu anlamda uygarlık değerlerinin eleştirisini ve yadsınmasını içerir. Kinik felsefesinin önemli isimlerindendir.
15) Büyük İskender
16) Citium’un Zenosu
17) Metaryalist olan Epicurus'a göre insan, tabiatı gereği acıdan, üzüntüden, kaygıdan kaçıp neşe ve haz peşinde koşar. Bu yüzden bireyin temel amacı da mutluluk ve hazza ulaşmaktır. Fakat bu mutluluk ve haz materyalist özellikler taşır; maddi hazlar önemlidir. Bununla birlikte insan dinsel kaygı ve sınırlamalardan uzak durmalıdır. İnsanın, erdemli ve dingin bir hayata ulaşabilmesi için korkularından arınması gerektiğini, bu yüzden de korkutucu ve asılsız bilgiden (dinden) kaçınıp, sarsılmaz olan hakiki bilgiye (materyalizme) erişmek gerektiğini söyler.
18) Anaksimandros'a göre arkhe nicelik olarak sınırsız, nitelik olarak ise belirsizdir. Her şey ilki ve sonu olmayan bir tözden meydana gelir. Bu töz aperion'dur. Ana töz diğer tözlere ve onlar da birbirine dönüşür. Karşıt kavramları oluşturan da aperiondur. Aslında su ve ateş aynı töze sahip farklı varlıklardır.
19) Averroes
20) Hypathia, matematik ve astronomi profesörü olan bir kadındır.
21) Parmenides evrende değişen hiçbir şey yoktur, gerceklik yani varlık, mutlak anlamda birdir, kalıcıdır, onda hareket ve değişme yoktur der. Yalnızca var olan düşünülebilir ve düşünülen her şey vardır. Parmenides’e göre değişim ve çokluk sadece duyuların bir yanıltmacasıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder